اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه بازسازی شناختی مبتنی بر تمثیل بر کاهش افسردگی مادران کودکان کم توان ذهنی شهر تهران

موضوع این تحقیق اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه بازسازی شناختی مبتنی بر تمثیل بر کاهش افسردگی مادران کودکان کم توان ذهنی شهر تهران می باشد وهدف از انجام آن تعیین اثر بخشی آموزش بازسازی شناختی مبتنی بر تمثیل برمیزان افسردگی مادران دارای کودک کم توان ذهنی است. اما اهمیت این موضوع از آن جهت است که نخستین شبکه روابطی که هریک از انسانها رادربرگرفته ،خانواده است. خانواده یک نظام فعال و پویا است و همانند هرنظام دیگری هدف آن تعادل جویی است. در هرزمان یک عامل بحران زا می تواند تعادل این نظام را برهم زده و طیفی از مشکلات روانی رادر نظام خانوادگی برانگیزاندکه اثرات بسیار زیانبار و بحران عظیمی را در خانواده به همراه دارد. حضورکودک کم توان ذهنی باایجاد مشکلات مراقبتی برای خانواده و بویژه تجربیات استرس زا برای والدین همراه است. چنین وضعیتی مانع از آن می شود که خانواده بتواند کارکردهای متعارف خود نظیر تربیت فرزندان ،روابط اجتماعی ،اشتغال، اوقات فراغت و روابط زناشویی را به نحو مطلوبی داشته باشد. درشرایط فعلی و علی رغم یافته های فوق به خانواده های کودکان کم توان ذهنی به اندازه کافی توجه نمی شودو گاهی دست اندرکاران آموزش کودکان دارای نیازهای ویژه از کنار والدین- این مهمترین منبع اطلاعات درباره کودک و قویترین حامی کودک- به سادگی می گذرند. از آنجا که استرس و فشار روانی عملاّ توانایی مادر را برای مقابله با مشکل کاهش می دهد لذا اهمیت این تحقیق از آن جهت است که با آشنایی به وضعیت استرس می توان با اتخاذ تدابیری از میزان آن کاست که این امر به نوبه خود موجب افزایش توان مادر در برخورد با مشکلات کودک کم توان ذهنی می شود. بررسی های انجام گرفته در ایران حاکی از آن است که بیشتر مطالعات و تحقیقات در مورد خانواده هایی که فرزند عقب مانده دارند. مربوط به مراقبت و توانبخشی فرزند معلول بوده و درمورد تجربه مادران از داشتن فرزند کم توان ذهنی تحقیق خاصی انجام نشده است. در راستای نقش مهم زنان در زمینه ارتقاء بهداشت کودک و خانواده و توانمندی لازم آنان در ارائه خدمات حرفه ای و تخصصی شان و کاهش اثرات آسیب پذیری آنان و ایفای نقش های همسری، مادری ضرورت انجام این تحقیق را توجیه می نماید. فرضیه این پژوهش این است که مشاوره گروهی به روش بازسازی شناختی مبتنی بر تمثیل بر کاهش افسردگی مادران دارای کودک کم توان ذهنی موثر است. یکی از نعمت های بسیارارزشمند پروردگار برخورداری ازسلامت تن وروان است، وبهره مندی از این نعمت بی ماننددرگرو رعایت موازین بهداشتی درطول زندگی است. افسردگی یکی ازرایجترین انواع ناراحتی های روانی است که باعث مراجعه به روان پزشکان می گردد. به دلایل مختلفی معمولاّ درصد بیشتری از بانوان دچار افسردگی می شوند. نسبت زنان به مردان افسرده در ممالک پیشرفته صنعتی تقریباّ 2به 1 است(براون و هریس،1987،به نقل از هاشم نژاد،1386). والدین به ندرت انتظاردارندکه بچه ای معلول یا ناتوان داشته باشند،آنها همیشه دررویا هایشان فرزندآینده خودرا زیبا، جذاب، باهوش، ویا درکل آرمانی مجسم می کنند. قطعی شدن تشخیص کم توانی ذهنی کودک درهنگام تولد می تواند منجر به بحران عظیمی درخانواده شود. باتوجه به اینکه کم توانی ذهنی آثاروتبعات بسیاری درزندگانی افراد می گذارد، والدین واکنش های عاطفی شدیدی نسبت به این نقص ازخود نشان می دهند. بخشی به این علت می تواند باشد که کودک کم توان مسوُلیت های زیادی بردوش والدین می گذارد وهمه خانواده را درگیرمی کند. شواهد بسیاروجوددارد که والدین کودکان ناتوان به دلیل سازگاری باشرایط خاص، بیش از والدین دیگر، متحمل استرس و فشارمی شوند(برسلاوودیویس ،1986، هانسون، الیس و دپه ، 1989، پال و کوئین ،1987، سینگر و ایروین ،1989 ،وتیزوکوتز ،1986 به نقل از هاشم نژاد، 1386). مطالعات دیگر، نیزنشان داده اند که خانواده های دارای کودک کم توان ذهنی نسبت به خانواده های کودکان عادی ازسطوح استرس بالاتری برخوردارند(برای مثال دیسون ، 1991؛انستی و اسپنس 1986). وایت(1971) اشاره کرده است مادر ممکن است از طریق انکار به افکار و احساسات آشفته اش راجع به واقعیت غم انگیز عقب ماندگی رفتار کند(رهسپار، 1377). همچنین نتایج پژوهش ها حاکی ازآن است که کودکان والدین افسرده در مقایسه با کودکان والدینی که اختلال خلقی ندارند بیشتردر معرض افسردگی هستند. مادران مبتلا به بیماری افسردگی درمقایسه بامادران گروه کنترل درروابط خودباکودکانشان بیشترباخلق منفی عمل می کردند(لاووجی ،1991) وپاسخدهی ودرگیری عاطفی کمتری بافرزندانشان داشتند( گودمن و براملی ،1990،به نقل از هاشم نژاد،1386). دردهه های اخیر برای کمک به سلامت روانی و تغییر رفتار ناسازگارانه از روشهای درمانی شناختی نیز بهره فراوان گرفته شده وتوجه شناخت درمانگری بربازسازی شناختی مراجعین بوده است(کوپ و کراو ،1998). طرح مفهوم بازسازی شناختی برای نخستین باردرادبیات بالینی به کارهای الیس (1962) وبک (1967و1976) نسبت داده می شود(زارب ،1992). اغلب نظریه هایی که زیر بنای آنهادرمان شناختی است(مک مولین وگیلز،1989و مک مولین ،1981) از درمانهای الیس و بک مشتق شده اند. باوجود این در برخی زمینه ها بین آنهاتفاوت وجود دارد(فری 1991،ترجمه صاحبی و همکاران ،1382). بازسازی شناختی می تواند با بسیاری ازاشکال درمانی ترکیب شود(کوری ،2001 ترجمه اعتمادی و هاشمی ،1385). به طورمثال بهره گیری از ابزارهایی مانندتمثیلات روشن، داستانها، استعاره های مناسب ، تصویر سازی ذهنی در به کاربردن خلاق و موثر شناخت درمانی کمک می کنند(نیومن ،2000 به نقل از نظیری ،1383). مضمون (باورهای هیجانی) در قالب کلام نمی گنجد ودر چنین مواقعی استفاده از قصه تمثیل و شعر بیانگر مضمون یک اتفاق است (تیزدل ،1993). امروزه با استفاده از چارچوب نظری رویکردهای درمانی و در فرایند ضابطه بندی مشکل مراجع، می توان به طور دقیق تر از تمثیل در فرایند بازسازی شناختی (شناخت درمانگری) استفاده کرد.